We hebben net op tijd de Panorama-functie van de iPhone ontdekt.

11 April 2025. Dag 38. Einsiedeln – Brunnen: 26 km. Dag 39. Brunnen – Altdorf: 19 km.

We genieten intensief van onze laatste zonnige bergdagen in Zwitserland. Gisteren stegen we 500 meter naar de Haggenegg-pas (geen tikfout, in het Schwyzerdütsch schrijf je de woorden net zo beroerd als dat je ze uitspreekt) van 1414 meter. Op de pas was niemand, het winterseizoen was over, op de resterende sneeuwvelden kon je niet meer skieën, en aan het zomerseizoen had nog niemand gedacht. Daarna volgde een lange steile, en later iets minder steile afdaling van duizend hoogtemeters naar Brunnen, een stadje aan de rand van de Vierwaldstättesee. Vreemd genoeg maakten we vandaag opnieuw 500 hoogtemeters tijdens een wandeling langs het meer. Op de kaart leek het een relaxte route langs de oever maar in werkelijkheid stuiterde het pad trappen-op-trappen-af tussen het meer en de snelweg A4-E35 die zo’n 100 meter daarboven ligt. Nadat we voor de zoveelste keer een trappensalvo omhoog hadden gestampt bleven we ten langen leste naast de snelweg lopen, we weigerden nog meer trapmeters te maken en liepen langs het asfalt door tunnels in het oorverdovende, weerkaatsende kabaal van passerende auto’s en vrachtwagens.

Morgen nemen we de trein door de Gotthardtunnel naar het Italiaans-sprekende Ticino. Dat is normaliter een reis naar de zon maar ditmaal wacht ons daar regen en frisse temperaturen. Het is trouwens wel opmerkelijk, in Noord-West Europa heerst een droogteperiode maar in Noord-Italie heeft het in maart veel geregend. De voorafgaande winter was het daar echter extreem droog, daarom we verwachten geen grote problemen bij het kruisen van de Po en andere rivieren.

Best wel mooi, die Panorama-functie…

We zijn een week in Zwitserland en de heikele vraag die je jezelf telkens stelt is “Hoe kunnen de Zwitsers dit in Godsnaam betalen?”. Het land is namelijk schreeuwend duur. Voor een overnachting bij een particulier adres (zonder diner maar met een karig ontbijt), betaalden we 100 Euro. Voor een overnachting van twee personen in een jeugdherberg: 150 Euro, in een pelgrimsonderkomen van de gemeente: 110 Euro. De goedkoopste hotels (ook in niet toeristische gebieden): vanaf 150 Euro. Een diner waarbij we de voordeligste maaltijd kiezen (een pasta met een gedeelde salade: 90 Euro. Vis en vleesgerechten: 30 – 50 Euro. Wijn: 8 Euro voor een klein glas. Het verschil met Duitsland is groot, ik schat zo’n 20%.

Hoe kan dat? Waar komt de poen vandaan?

Een opiniestuk in The New York Times van 2 November 2019 (The Happy, Healthy Capitalists of Switzerland) schetst een plaatje van een land met een compacte, efficiënte overheid, van veel kleine high-tech bedrijven en een paar enorme multinationals, een uitstekend onderwijs- en zorgsysteem en met veel buitenlandse werknemers dat kapitalistisch is tot op het bot. Het verhaal had wat kritischer gemogen, over de lippendiensten van Zwitserse banken aan tirannen, moordenaars en belastingontduikers lees ik niets. En over de rol van Zwitserse banken tijdens de Tweede Wereldoorlog, geld stinkt niet, kan de NYT een vervolgartikel wijden. Desondanks, Zwitserland zet je aan het denken. Hier heb je nog gewoon een almachtig publiek postbedrijf, een uitstekend openbaar vervoer, veel kleine lokale (kantonnale) banken, een groot aantal regionale kranten (elk kanton heeft zijn eigen lokale sufferdjes) en lokale, publieke energiebedrijven. Eigenlijk lijkt het alsof dit land niet heeft meegedaan met de efficiency-hysterie uit het millennium tijdperk die de overheid kortwiekte. Misschien (en dat zou passen met de Zwitserse achting voor feiten- en vakkennis), hebben de overheidsdiensten nog altijd de kennis om hun publieke taak te vervullen. Misschien zijn hier geen legioenen externe consultants die rapportjes spuien om incapabele leidinggevenden te dekken bij hun besluiten, maar maken lagere ambtenaren zulke adviesrapporten zelf en hebben de echelons daarboven, omhooggeklommen door bewezen competenties, de vakkennis om die documenten te beoordelen en te gebruiken bij hun beleid. 

Zijn hier minder millennials die van de ene naar de andere functie hoppen en met Newspeak-jargon en korpsballengeblaat verhullen dat ze lichtgewichten zijn? Inderdaad lezer, in dit stuk staan een hoop vermoedens. En inderdaad, ik hoop dat die juist zijn want ik heb inmiddels na een loopbaan van een paar decennia een bloedhekel aan “deskundigen” die langsvliegen, een proces beginnen waarin ze vertellen hoe de structuur verbeterd moet worden, hun geld vangen, en daarna ervandoor gaan. Sommigen vertrekken al na een paar maanden, anderen blijven een paar jaar plakken. Vaak hebben die organisatie-“deskundigen” geen sjoege van onderzoek en van de mensen die zulk werk verrichten en meestal wantrouwen ze academische kennis want ze hebben geen benul wat de waarde daarvan is, maar dat belet ze niet om een structuur te adviseren die even primitief is als de grijze brei in hun hersenpan. Onderzoekslaboratoria worden opgeheven of afgeslankt totdat ze op sterven na dood zijn. Later, als de concurrentie nieuwe, superieure producten introduceert, schrikt de bedrijfsleiding zich dood. Het haantje-de-voorste schrikt op, kijkt paniekerig om zich heen, kukelekuukt en huurt een nieuwe goeroe in om het tij te keren.

Voor wat men nastreeft hebben de Duitsers een prachtig woord: de eierlegende Wollmichsau. Het dier dat je haver voert en jou eieren, wol, melk en spek schenkt. Biologen zeggen dat het beestje niet bestaat maar wie weet… want dat is natuurlijk ook maar een mening.

Ik dwaal af.

En jawel, opnieuw een panorama van de Vierwaldstättensee.

Ik keer terug naar Zwitserland. Het gemiddelde loon in Zwitserland is inderdaad hoger dan in Nederland en de sociale ongelijkheid is dat aan de andere kant eveneens. Maar… op de ranglijst van de laatste World Happiness Report staat Nederland op plaats 5 en Zwitserland op plaats 13. Ik neem aan dat de data voor het rapport werden verzameld voordat Schoof in de vaart der volkeren werd meegenomen of dat anders het aanvankelijke leedvermaak van glimmende PVV-koppies aan de hoge score heeft bijgedragen. Desalniettemin, de Alpen zijn prachtig maar de Waddenzee en de Veluwe zijn dat ook en die geven geen toegift van een afdaling van duizend hoogtemeters.

Zij die in Ticino straks nat worden, groeten u.