Een doopvont in de Romaanse kerk San Flavione, Montefiascone.

20 mei 2025. Dag 77: Aquapendente – Bolsena: 23 km. Dag 78: Bolsena – Montefiascone: 18 km.

Het gaat snel, in slechts twee weken doorkruisten we Toscane. De aankomst in Toscane, de afdaling van een Apennijnenpas over belachelijk slechte wandelpaden, lijkt veel langer geleden. We ontdekten dat de streek rond Pontremoli in het noorden enorm verschilt van de welbekende Toscaanse heuvels rond Siena en op de laatste dag, op weg naar de Radicofani, de grensplaats met Lazio, veranderde het landschap opnieuw in een karige, verlaten agrarische streek.

Een verzameling stenen. Radicofani.

Het slotakkoord Radicofani was een waardig afscheid. Het is een klein dorp bij een groot voormalig fort dat boven op een heuvel ligt. Hier zie je dat elke oude plaats in principe een ingenieus gestapelde verzameling stenen is. Elders in Toscane wordt dat verdoezeld door licht-, donker- en oranjegele stuclagen maar in Radicofani blijven de stenen onbedekt. Je bent terug bij de Flintstones.

Madonna met heiligen. geëmailleerd terracotta, Andrea della Robbia. Radicofani.

Op een miezerige ochtend lopen we tussen kale, stenen muren omhoog. Een gammel bord met wat tekst en “Andrea della Robbia“ wijst naar een donkere, onopvallende kerk. En jawel, daar straalt boven het altaar een keramisch meesterwerk in blauw en wit, zoals vrijwel alle werken van de della Robbia-familie. Het doet denken aan Delfts blauw en dat is een hele eer voor de Zuid-Hollanders. Het scheelde een hoofdbeweging of ik was er langs gelopen. Hoe vaak heb ik eerder de verkeerde kant opgekeken,  hoeveel moois zijn we misgelopen? 

Vandaag slapen we in Montefiascone. Ook deze plaats is over een heuveltop gedrapeerd. Een voormalig paleis waar pausen zich in roerige tijden verschansten kijkt op alles neer en steile straten lopen van dat machtcentrum naar beneden. De naam klinkt bekend, maar dat zal een verhaspeling van Montefeltro, Montefalco, Montepulciano of een ander Montenogwat zijn.

Nog honderd kilometer naar Rome? Montefiascone.

Voor ons is belangrijk dat de afstand van hier naar Rome over de Via Francigena precies honderd kilometer is. De gemeente meldt het trots op borden en muren en met zoveel herhalingen moet het wel waar zijn. De officiële Via Francigena App zegt je echter dat het van Montefiascone naar Rome nog 130 kilometer lopen is. Diplomaten halen over het verschil hun schouders op en interpreteren de twee cijfers moeiteloos als één en hetzelfde nummer. Een wetenschapper is daarentegen genadeloos en verfoeit gesjoemel. Natuurlijk is er slechts een waarheid en dat is 115 kilometer naar Rome, en niets anders. Totdat het tegendeel is bewezen.

Over een week hopen we Rome te bereiken. Het voelt onwerkelijk, je kijkt op de kaart en je ziet dat nog slechts zes dagetappes ontbreken. Morgen zijn het er nog maar vijf maar Rome zal daarmee niet dichterbij aanvoelen. Je nadert de stad pas echt vanaf het moment dat het Colosseum of de Sint Pieter aan de horizon verschijnt.

De afgelopen twee dagen hebben we ons op de aankomst voorbereid. We verwachten dat het druk wordt tijdens de laatste dagen naar Rome. Bij de Camino, in de buurt van Santiago, stopten bussen langs het pad en even later liepen passagiers onwennig met ons mee. Meestal werden die een paar kilometer verder, op de volgende parkeerplaats, weer opgevangen en maakten ze plaats voor een andere groep, schoolklas of buurtvereniging. 

Nog altijd is het rustig op de Via Francigena, vandaag zijn we in vijf uur zes wandelaars tegengekomen. Desondanks hebben we alle overnachtingen al geboekt, inclusief het appartement in Rome. Ook de treinreis terug is geregeld met een overnachting in Freiburg halverwege. Het reserveren is een therapie. Je beseft dat het einde in zicht is. Nog maar een paar dagen. We gaan terug. Over anderhalve week zijn we weer thuis. Hoe zal de tuin zijn? 

Voor terugblikken is het nog te vroeg, al de indrukken zijn op zolder gestopt. Daar putten we uit als we andere reizigers over onze tocht vertellen. Dan grijp je het eerste waar je aan terugdenkt en als je dat vertelt komen andere herinneringen naar boven die al diep waren weggezakt. We zien de afgelegde route van tachtig overnachtingen, van de meeste plaatsen zijn we zelfs de naam vergeten maar met een foto verschijnt het plaatsje opnieuw voor onze ogen. Al die foto’s hebben we echter nog nauwelijks bekeken.

Goethe in der Campagna. Johann Tischbein. Städel Museum Frankfurt. Met wat AI en een iPhone-selfie genereer je hiermee je eigen Italiaans portret.

Het einde nadert, je dendert door, je voert een leven dat nu volstrekt normaal lijkt maar waarnaar we straks, als we weer door dagelijkse beslommeringen worden opgeslokt, naar terugverlangen. Kan je iets van je huidige vrijheid in een rugzak vangen zodat je er later van kan genieten? En wat moet ik dan meenemen, een portret van ons drieën in een Toscaans landschap met ruïne’s en oogstende boeren zoals dat vroeger gebruikelijk was, de pink van een vergeten heilige, een wolvenwelp uit Rome of een stek van Trachelospermum jasminoides, Toscaanse jasmijn, zodat die bedwelmende geur ook in onze tuin hangt?