Psst…

Pssst… herinner je ons nog?

Nee? Doe je ogen dicht (terwijl je dit stuk leest) en denk aan 2016. Februari 2016.

Twee mensen staan met hun hond voor de deur van een hotel in Eijsden. De zon schijnt maar het water in de sloten is bevroren. Ze inspecteren hun rugzakken, treuzelen en dan zet iemand de eerste stap.

Nel, die al 53 jaar in het pand tegenover het hotel woont, zag ze vertrekken en wist het gelijk. Dit stel gaat niet naar de Albert Heijn om een pak melk te kopen en die beginnen nu evenmin aan een door de VVV uitgezette wandelroute.

Twee straten verder was Sjefke aan zijn dagtaak begonnen. Sjefke zat aan zijn eerste kopje koffie, van achter de vitrage hield hij de straat in de gaten. Het is tien uur, tot op dat moment was alles zoals het wezen moest, de bakkersknecht had twee bolletjes gebracht en de buurman had zich die dinsdag opnieuw verslapen en groette hem haastig in het voorbijgaan. Het wolkje melk zweefde door de koffie maar het zilveren melkkannetje (1948, vijftig jaar Wilhelmina) werd abrupt op tafel gezet. Sjefke’s routines raakten die ochtend in de war.

Hij stond op, een vreemd, onregelmatig getik vulde de ruimte tussen de huizen. Alsof de koekoeksklok geen water maar een dröpke jenever had gedronken en de tijd op goed geluk vooruitstruikelde. Twee mensen met wandelstokken en heel grote rugzakken passeerden zijn raam en wat Nel in de consternatie had gemist, zag Sjefke gelijk. Twee schelpen bungelden aan de rugzakken. De gezichten van de wandelaars kon hij zich niet meer herinneren. Alleen de schelpen. Jakobsschelpen. Dit waren pelgrims op weg naar Santiago.

Inderdaad, ruim twee jaar geleden begonnen we aan onze tocht naar Santiago. Nel, Sjefke noch wij wisten wat het betekende om in honderd dagen naar Santiago te lopen en evenmin wisten we wat de Camino met ons zou “doen”. Dat zouden we wel zien, we waren goed getraind en we hadden elkaar, dat moest toch voldoende zijn. Toch?

We gingen op pad en ontwikkelden een nieuw dagelijks ritme. We ontwaakten in telkens een ander bed, kregen een ontbijt van de gastvrouw, propten al onze spullen in de rugzak en begonnen daarna aan een nieuwe etappe van 25 kilometer. Zeven dagen per week, door storm en stortbuien, over asfalt en blubberpaden.

In de namiddag bereikten we een volgend adresje waar een douche en diner op ons wachtten. Uiteindelijk is het donker, ligt iedereen in bed, Monique slaapt al en Puck ronkt zachtjes. Dan gaat de MacBook open en tik ik een tekst voor de dagelijkse blog. Aanvankelijk gaat het over de Camino, de ontberingen en het pelgrimsleven. Maar na een paar dagen ontdek je dat je al lopend door de provincie een onthullende inkijk in de toestand van een natie krijgt. Dat je ziet hoe het Franse platteland ontvolkt, hoe winkels en voorzieningen verdwijnen, hoe de bevolking zich in hun huizen verschanst en uit wanhoop op het Front National stemt. En dat Spanje zich weliswaar uit een zware economische crisis worstelt maar dat de mensen in het land opgewekter lijken, meer vertrouwen in de toekomst hebben en elkaar nog op straat ontmoeten.

De blog gaat over Europa, mijn Europa!, over de kerken de we onderweg bewonderen en de duiveltjes die vanaf hun romaanse pilaren ons nauwlettend in de gaten houden en ons de hele tocht lijken te begeleiden. We spreken Diderot en John de Mol, een inquisiteur en een brigadier, een soldaat uit de Eerste Wereldoorlog en een aanbidder van George Sand. Dan staan we perplex over de uitslag van het Oekraïnereferendum, horen we terloops het nieuws over een aanslag in Brussel en hoe een kleine dictator de EU chanteert. Het normale leven gaat verder maar de drie maanden Camino geven je de rust en de inspiratie om je gedachten te ordenen en stelling te nemen in het publieke debat.

Zo ontstonden ruim honderd blogartikelen.

De afgelopen twee jaar zijn die teksten bewerkt. Sommigen stukken zijn geschrapt en van anderen is de inhoud drastisch gewijzigd. Nieuwe verhalen zijn toegevoegd en gebundeld in een proloog, een paar intermezzi en een epiloog. Die vertellen bijvoorbeeld hoe een edelman in Lerma ons aanspoorde om de Camino te lopen of over Montserrat Figueras die in het laatste hoofdstuk over het visioen van een middeleeuwse pelgrim zingt.

Het manuscript is herlezen en gecorrigeerd en daarna opnieuw bekeken en vervolgens nog eens veranderd enzovoort enzovoort. Professionele vormgevers hebben de tekst en de omslag onder handen genomen, ze hebben mij het resultaat op hun computerscherm getoond, het is schitterend en ik wacht vol spanning om het boek in handen te houden. Nu zijn de drukker en de binder aan zet en daarna zal het boek verschijnen bij een zojuist opgerichte uitgeverij.

Op zaterdagmiddag 2 juni, vanaf 4 uur (de details volgen nog) is het zover. Dan wordt het boek gepresenteerd bij boekhandel Godert Walter aan de Oude Ebbingestraat 53 in Groningen. Jullie, trouwe blogvolgers, zijn hiervoor van harte uitgenodigd, reserveer de datum alvast in jullie agenda’s!

Hou de blog in de gaten voor het laatste nieuws!

adieu Diderot, adieu!

De Camino loop je niet alleen. Onze tocht werd ondersteund door alle berichten die jullie ons de afgelopen maanden stuurden. Onze excuses wanneer we ze niet hebben beantwoord. We hebben alle reacties gelezen, soms in een tent, dan weer in een herberg met vreselijk slechte WiFi. En vaak hard gelachen. Bijvoorbeeld als we jullie aanmoedigingen lazen nadat we doornat een Franse chambre d’hôtes hadden bereikt of niet konden slapen in een slaapzaal. Hartelijk dank, lieve blog-volgers, met zo’n steun word de Camino een stuk makkelijker.

Daarnaast willen we ook uitdrukkelijk onze collega’s bedanken.

Monique bedankt natuurlijk het team van kapsalon Zus en Zo, zonder hun extra inzet tijdens de afgelopen maanden was de Camino niet mogelijk geweest. Bij terugkomst was ik enorm verrast toen ik in een geheel vernieuwde koffiekamer kwam. Rob, ook jij: enorm bedankt voor al het werk dat je voor dit cadeautje hebt verzet! Wat een prachtmensen!

Tim bedankt Jean-Bart die mijn plan om de Camino te lopen altijd heeft ondersteunt en daarnaast dat hij en de overige leden van het Drachtense Philips Air team mijn activiteiten gedurende deze tijd wilden overnemen. Ik ben eveneens blij dat Philips een genereuze sabbatical regeling heeft die zo’n lange tocht überhaupt mogelijk maakt. Science-studenten: ga hier werken!

En verder bedanken we Jet, Sijtske, Han en Henk voor het liefdevol verzorgen van Puma. Ze was in een opperbeste stemming toen we thuiskwamen!

(Santiago de Compostela -) Groningen, 4 juni, 19 hr, 24 ºC, 0 km, Totaal: ca. 2400 km

Nu, aan het einde van onze tocht, zijn we weer teruggekeerd naar waar we begonnen. Thuis. Bij ons vertrek was het winter, kwamen de eerste crocussen boven de grond, waren de bomen kaal en liepen mensen rond in dikke jassen. De zon scheen maar na de schemering werd het bitter koud.

De pelgrimage is voltooid, pas later kunnen we de tocht en onze ervaringen overzien. De herinneringen zijn nog niet gecatalogiseerd, archiefkaartjes liggen op de grond en we wroeten er dagelijks met veel genoegen in.

In Groningen was het vandaag warm, warmer dan op de Spanje hoogvlakte, en veel warmer dan in Santiago. We liepen door de Schildersbuurt en uiteindelijk zwaaiden we met Puck onze straat in, eerst bij meneer van den Heuvel aanbellen en daarna de laatste 50 meter, naar onze voordeur. Bij ons vertrek in februari leken onze benen als van lood, gingen de stappen langzaam, het bekende achter ons latend, een onzeker, groot avontuur tegemoet. Wij hadden niets anders dan onze rugzakken en elkaar, maar dat was heel wat. En meer dan voldoende.

Vandaag waren de passen veel lichter, we verlangden naar ons huis, onze tuin, waar we languit kunnen liggen (als we dat willen) en natuurlijk naar Puma, onze poes. Als een magneet werden we steeds sneller naar de voordeur getrokken. En dan komen we aan het einde van de tocht opnieuw bij Cees Nooteboom, een parafrase op het einde van zijn Omweg naar Santiago: Er is een eind aan onze omweg gekomen. Onze Spaanse reis is voorbij.

onze Camino, 100+ loopdagen van Eijsden naar Santiago de Compostela

rood = Via Mosana (door België)

groen: Via Campaniensis (door Frankrijk naar Vézelay)

paars: Via Lemovicensis (van Vézelay naar Spanje)

blauw: Camino Francès (door Spanje, naar Santiago)

elk symbool is een overnachting tijdens de tocht

de Butafumeiro in full swing

Santiago, 3 Juni, 16 hr, 21 ºC, 0 km

Menig pelgrimstocht is afgesloten met de pendel van de Butafumeiro, het grootste wierookvat ter wereld dat elke vrijdag in de kathedraal van Santiago heen en weer zwiept tot een hoogte van wel 10 meter. Het vormt het einde van de pelgrimsmis, sommigen zeggen dat het vat diende om de stank van de pelgrims te neutraliseren.

Een aantal volwassen mannen trekken aan het touw dat het vat in beweging houdt. Gaat dit wel goed? Wat zou er gebeuren als het touw breekt? Dat schijnt twee keer te zijn gebeurd, het vat is met de brandende inhoud via een deur naar buiten gevlogen. Maar resultaten uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst en ik hoop daarom dat men voldoende blusmiddelen binnen handbereik houdt (ik heb ze niet gezien).

Gedurende de mis is het streng verboden om foto’s en video’s te maken. Maar als de potige mannen naar voren treden bezwijkt het regime en flitst het uit alle hoeken en gaten. En iedereen gaat naar voren om het vat te zien, wij werden bijna tegen een pilaar platgedrukt, maar een pelgrim heeft wel voor hetere vuren gestaan.

the masters of the Butafumeiro

En daarmee is ons programma voor Santiago beëindigd, nog een paar uur zwieren en van terrassen genieten, morgen vliegen we naar Groningen en beëindigen we de blog.

Beste Denis,

We hebben het gehaald. Dat wat voor ons drie maanden geleden nog onvoorstelbaar was, is werkelijkheid geworden: we zijn in Santiago de Compostela. Het enige wat je moet doen is stug elke dag 25 kilometers lopen, dan kom je overal, ook in Santiago.

Ik wilde je schrijven voordat ik naar het Noorden terugkeer, als op een afscheidsreceptie. Ik zal het kort houden, bij een goed afscheid hoeft immers weinig gezegd te worden, belangrijke zaken zijn dan al op een eerder en rustiger moment besproken.

Het is een overdonderende tocht geweest, op dit moment hebben we de indruk dat we de helft van de reis al weer zijn vergeten. We hebben tijd nodig, tijd om bij te komen van de inspanningen, om te beseffen wat er allemaal gebeurd is en om ons weer voor te bereiden op het normale leven.

Het is een tocht geweest dat ons heeft verrijkt, het dwong ons na te denken over datgene wat voor ons belangrijk is, over onze plaats in de samenleving. Wat een toeval was het dat ik jou daarbij weer ben tegengekomen. Sommigen zullen dit weerspreken en zeggen dat het voorbestemt was maar jij (en ik) weten beter. Het was inderdaad toeval en dat is juist het mooie van het leven. We spraken elkaar voor het eerst op het Spinoza Lyceum in Amsterdam, de lerares geschiedenis stelde ons aan elkaar voor en zij heeft een jaar lang over niets anders gesproken dan over jullie, Les Philosophes. Maar toch nog niet zo indringend als Philipp Blom tijdens onze voettocht door Frankrijk. Maar, zoals beloofd, ik hou het kort, in eerdere blogs heb ik hierover reeds geschreven.

Vergezeld door jouw filosofie zijn we langs kerken en pelgrimsplaatsen getrokken. Hoe graag zou ik met jou daarover in discussie gaan aan een grote en rijkbedeelde dis. Ik ben nog meer onze autochtone Europese waarden gaan waarderen, de democratie, de scepsis, de veelzijdigheid, de schoonheid. En wat een bijdrage heeft de vroeg-middeleeuwse clerus hierbij wel niet gespeeld. Ik zie je gruwen, maar hef het glas en hef je stem, weerspreek mij!, niet gehinderd door dogma’s of taboes.

Of wacht, nog even, ik ben het belangrijkste vergeten. Die drie maanden Camino zijn een leerschool waarvan de pelgrim zelf de inhoud bepaalt. Mijn colloquium bestond uit al wat ik zag op de Camino, de gesprekken met andere pelgrims en bewoners, de boeken van jou en anderen. Dat heeft een oude levensles onderstreept, een les die mijn ouders mij hebben geleerd en die op de middelbare school en de universiteit slechts is versterkt: buig niet voor (kleine) dictators, voor communisme of voor nieuwe intolerante groeperingen in Nederland. Leef vrij en onverveerd.

het is Cervantes-jaar! (1547 – 1616)

koopt en leest allen Don Quichotte!

de kathedraal aan je voeten, Plaza de Obradoiro

Santiago de Compostela, 2 juni, 22 hr, 20 ºC, 0 km

We zijn geen medici of inspanningsfysiologen. We dachten dat we vrolijk huppelend door de straten van Santiago zouden snellen. Verlost van de rugzak en vol van energie. Het tegenovergestelde gebeurde. Nadat we voor het eerst sinds drie maanden hadden uitgeslapen en een groot ontbijt hadden genuttigd, sleepten we ons voort. We zaten urenlang op en rond het Plaza de Obradoiro. Dat is geen straf overigens, zien hoe mensen over dit wijdse plein naar de kerk of de Parador schrijden, pelgrims per voet en fiets arriveren (en op de stenen neerploffen), kinderen rondjes rennen en het grijs van de gebouwen gedurende de dag steeds anders kleurt.

Elke dag wordt om 12 uur de pelgrimsmis in de kathedraal gehouden. De kerk was volledig gevuld, mensen zaten in de gangpaden, de wensdroom van elke Nederlandse priester. De bisschop heeft ons genoemd, we hoorden bij de Nederlandse pelgrims die gisteren uit St. Jean waren aangekomen. Vertrekpunten zoals Eijsden, die meer dan 25 kilometer van de Spaanse grens lagen, werden niet genoemd. We fronsten de wenkbrauwen maar de bisschop gaf geen krimp. Helaas werd de pelgrimsmis, dus voor pelgrims uit alle landen, gehouden in het Spaans. De eerste 20 minuten dringt de kern van het betoog nog tot je door maar daarna hebben we de kapitelen en het goud van Jacobus en het altaar bekeken. En de hardhouten bank gevoeld. Draakjes heb ik niet gezien, ook de ooievaars en Balthasar, de griffioen, waren afwezig. Ooit was dit het hoogtepunt van de Romaanse bouwkunst maar het is in de afgelopen eeuwen ernstig toegetakeld. Hadden ze maar welstandscommissies gehad om alle oude verbouwingsplannen af te keuren.

Santiago aan je voeten

Vanuit de Parador zijn we verhuist naar een kamer dat veel minder kost, waar je wel vriendelijk geholpen wordt en dat een eigen terras heeft met uitzicht op een stadsplein. Met een glas wijn wordt elke voorbijganger bekeken en becommentarieerd.

Je ziet, de Groninger pelgrims zijn toeristen geworden.